LOJİSTİK TERİMLERİ VE DERS NOTLARI

    

Merhaba arkadaşlar, aşağıda lojistik sektöründe kullanılan bazı önemli terimlere, sözleşmelere, kuruluşlara, ödeme ve teslim şekillerine yer verdim. Bazı hatalar olabilir, affınıza sığınarak sizden bunlar için geri bildirim istiyorum. Bu terimler genel olarak İstanbul Üniversitesi Ulaştırma ve Lojistik Fakültesi ders notlarından çıkarılmıştır.   

                

                       LOJİSTİK TERİMLERİ    

ABC Faturalama: ABC Billing

 Özel faaliyetlere yönelik olarak, faaliyet tabanlı faturalama işlemleri genelde 3PL firmaları için tasarlanmıştır.

ADR:  Agreement on Dangerous Goods by Road ( Karayolu ile tehlikeli madde taşımacılığına dair konvansiyon )

Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin karayolu ile taşınması kurallarını içeren, bu maddelerin taşınabilmesi için, araç ve sürücülerde gerekli belgelerin arandığı bir standart.

AETR

Uluslararası karayolu taşımacılığı yapan taşıtlarda çalışan personelin çalışmasına ilişkin anlaşmadır.

AKREDİTİF : Letter of Credit (LC)

Akreditif ödeme şekli sıklıkla karşımıza çıkar. Alıcı ve satıcı arasında yapılan anlaşma gereği, aracı bir banka tarafından söz konusu mal ve hizmetin gerçekleştirildiğine ilişkin belgelerin verilen süre içerisinde, belirtilen koşullara uygun olarak ibrazı ile ödemenin yapılacağına ilişkin banka taahhüdü/banka garantisi. Akreditif ödeme şekli sıklıkla karşımıza çıkar.

ANTREPO: Customs Bonded Warehouse

Gümrük vergisine konu olup da henüz vergi ve resimleri ödenmemiş malların korunduğu, gerekiyorsa küçük tamamlayıcı işlemlerin yapıldığı gümrük binalarına yakın olan bir tür depodur.        

Antrepolar;gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın veya izin verildiği durumlarda ihraçeşyasının konulduğu genel ve özel antrepolar olmak üzere ikiye ayrılır. I. Özel Antrepo: Sadece antrepo işletmecisine ait eşyanın konulabildiği gümrük antrepolarıdır. Özel antrepolar C, D, E Tipi olmak üzere kendi arasında 3’e ayrılır. II. Genel Antrepo: Eşyanın konulması için herkes tarafından kullanılabilen gümrük antrepolarıdır. Genel antrepolar A, B, F Tipi olmak üzere kendi arasında 3’e ayrılır.
       Broker

Örneğin: Yerli üretim bir Uçak ikaz lambası için GTIP NO: 8512.30.90.00.19  
ÖDEME ŞEKİLLERİ 
x

ARA STOK: Buffer Stock

Firmaların depolarında olağan stoktan ayrı olarak bulundurulan stoktur. Bu stok olası fazla talep durumlarında kullanılacaktır. Bir nevi tampon stok olarak adlandırılabilir.

ARMONİZE SİSTEM

Tüm eşyayı ortak kod numarası ile tanımlama.

ARZ:

Ekonomi biliminde bir mal veya hizmetin üretildiğinde veya sonradan satılmak amacıyla üretilmesi eyleminin adıdır.

ASTARYA: Lay Days

Geminin yükleme veya boşaltma için söz konusu limanda kalabileceği günlerin oluşturduğu aralık ["Laydays and Cancelling Clause (LayCan)" olarak da geçer.

ATA KARNESİ : ATA Carnets

 Gümrük anlaşmaları kapsamında, eşyanın bir ülkeye geçici girişinde gümrük vergilerinden muaf tutulması ve gümrük formalitelerinin azaltılmasını sağlamak amacıyla üye ülke yetkili makamlarınca verilen anlaşma eki olan belge.

ATR Dolaşım Belgesi: ATR Movement Certificate

Türkiye veya Avrupa Birliği kaynaklı olan veya sayılan, ya da Türkiye veya Toplulukta serbest dolaşım hâlinde bulunan eşyanın Katma Protokol hükümlerinden yararlanabilmesini sağlamak üzere, ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip, gümrük idarelerince vize edilen belge.

Alım ve satım işlemlerine belli bir komisyon karşılığı aracılık eden, işlemleri kendi adına ancak taraf olduğu kişi veya kurumlar hesabına yapan işlemcilere verilen isimdir.

Çeki Listesi – Packing List/ Certificate of Weight

Bir fatura kapsamındaki eşyanın, çeşitli cins ve çeşitte ve çeşitli ağırlıktaki kaplara konulması durumunda, yüklendikleri taşıtlar itibariyle her kapta ne miktarda eşyanın bulunduğunu göstermek amacıyla düzenlenen bir belge. Kısaca yük içeriğini gösteren belge. Gönderici tarafından hazırlanır.

CMR Konvansiyonu : Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road

Karayolu eşya taşımacılığına ilişkin konvansiyondur. Taşıma sırasında ; hasar,kayıp ve gecikmeden doğacak sorumlulukları belirleyen uluslararası sözleşmedir.

 CMR belgesi en az 3 nüsha halinde hazırlanır;

Kırmızı nüsha gönderende

Mavi nüsha alıcıda

Yeşil nüsha taşıyıcıda

Siyah nüsha ise ikinci (alttasıyıcı ) taşıyıcıda kalır.

CMR ye üye devletler yeşil alan ile gösterilmiştir.

CIM Konvansiyonu

Demiryolu eşya taşımacılığına ilişkin uluslararası konvansiyon. Taşıma sözleşmesinin kurulmasında değil ispatında kullanılır.

Dağıtım Kanalı – Distribution Channel – Trade Channel

İşletmenin ürettiği ve/veya sunduğu malların/hizmetlerin, işletmeden son kullanıcıya kadar olan akışında, bu akış üzerinde yer alan noktaların bütünü (Örneğin dağıtım merkezleri, bayiler, satıcılar vb.).

İşletmenin distribütör, zincir market, perakendeci, çağrı merkezi veya e-ticaret aracılığıyla ürünlerinin dağıtıldığı sistem.

Dökme Yük – Bulk Cargo

Bir ambalaj içinde veya palet üzerinde olmayan yüke verilen ad.

Dead Weight Cargo Capacity (DWCC)

Gemilerin yaz dönemi yükleme çizgisine kadar tümüyle yüklendiğinde taşıyabilecekleri yükün ağırlığı.

Dead Weight Tonnage (DWT)

Bir geminin yük ve diğer ağırlıklar (yakıt, yağ, kumanya vb.) dahil, longton (1 longton = 1.016 kg) cinsinden taşıyabileceği en fazla ağırlık.

Dördüncü Parti Lojistik – Fourth Party Logistics (4PL)

Müşterilerine kapsamlı tedârik zinciri çözümleri sunmak için, kendi organizasyonunun kaynaklarını, yeteneklerini ve teknolojisini, üçüncü taraf lojistik (3PL) şirketleri ile biraraya getiren ve tüm zincirin tasarımını ve yönetimini üstlenen şirketler (4PL şirketleri, tüm tedârik zinciri boyunca değer katabilme uzmanlığına ve yeteneğine sahip olmak zorundadır).

Elektronik Veri Değişimi – Electronic Data Interchange (EDI)

Farklı kurumlar tarafından kullanılan ve sözkonusu kurumların yazılımları arasında amacına uygun olarak gerçekleştirilen, standart formatta veri aktarımı veya paylaşımı.

Hava Konşimentosu: Airwaybill

IATA üyesi havayolu taşıma şirketleri tarafından düzenlenen, havayolu taşıma senedi

İlk Giren İlk Çıkar – First In First Out (FIFO)

Genellikle depolamada ve mâliyetlendirmede kullanılan, depolama için ilk giren malzemenin ilk çıkacağını öngören kural.

INCOTERMS:  Uluslararası Ticarette Kullanılan Teslim Şekilleri

                               

                      INCOTERMS 2010

• EXW – EX WORKS (… Gönderici deposunda teslim)

• FCA – FREE CARRIER (… İhracat ve gümrük işlemleri tamamlanmış şekilde teslim)

destination.

• CPT – CARRIAGE PAID TO (… belirtilen yerde teslim)

• CIP – CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO (… Sigortası ve navlunu ödenmiş olarak teslim)

• DAT – DELIVERED AT TERMINAL (… Belirlenen teslim limanında teslim)

• DAP – DELIVERED AT PLACE (… Alıcının belirlediği yerde teslim)

• DDP – DELIVERED DUTY PAID (… Tüm masrafları ödenmiş olarak(ithalat dahil) alıcıya teslim)

      Daha çok deniz yolu taşımacılığında kullanılan teslim şekilleri;

• FAS – FREE ALONGSIDE SHIP (… belirlenen geminin yanaşacağı limana teslim)

• FOB – FREE ON BOARD (… gemi güvertesinde teslim)

• CFR – COST AND FREIGHT (… navlun ve diğer masraflar ödenmiş olarak teslim)

• CIF – COST INSURANCE AND FREIGHT (… Sigortası ve navlunu ödenmiş olarak teslim)

Ayrıntılı bilgi için bkz : http://lojistikci.blogspot.com/2012/02/basitce-incoterms.html

Gümrük Beyannamesi – Customs Declaration

Gümrük idâresine herhangi bir gümrük rejimi beyanında bulunulması gereken eşyalara ilişkin olarak, ilgili dokümanların hazırlanmasından sonra düzenlenen, firma yetkilileri tarafından ya da firma vekili gümrük müşaviri tarafından ilgili ülkeler gümrük mevzuatı uyarınca doldurularak imzalanan ve işlem görmek üzere gümrük idâresine sunulan, beyan sahibi olarak imzalayanlara hukukî ve cezaî sorumluluk doğuran, gümrük idârelerinin muayene-tespit işlemlerinde baz alarak üzerinde gümrük mevzuatının öngördüğü işlemleri yaptıkları yazılı beyanda kullanılan standart bir belge.

Gümrük Birliği – Customs Union

Bir veya daha fazla ülke arasında ithalat işlemlerini kolaylaştırmak, gümrük vergilerini kaldırmak ya da azaltmak, tüm ülkelerde aynı gümrük tarfesinin geçerli olmasını sağlamak amacıyla yapılan anlaşma.

Gümrük Tarifesi – Customs Tarifesi

Uluslararası ticarette her ülke, ürünler için farklı gümrük vergisi alsa da, her ürünün uluslararası geçerliliği olan bir kodu GTIP numarası vardır. Diğer adıyla HS kodu. Bu kodlara göre ithalat ve ihracat ürünlerine uygulanacak vergi oranları çizelgesi belirlenmiştir. 

Hamüle Senedi – CIM Rail Consignment Note ; Bill of Carriage

Trenle yapılan taşımacılıkta kullanılan, makbuz niteliğindeki belge (Kıymetli evrak özellğine sahip değildir).

FIATA – International Federation of Freight Forwarders Association (FIATA)

Uluslararası Taşıma İşleri Organizatörleri Federasyonu’nun kısaltması.

IATA – Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği – International Air Transport Association

Havayolu taşıyıcı ve aracı şirketleri temsil eden Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği’nin kısaltması.

İltisak Hattı – Connection Line

Ana hatlardan depo, fabrika gibi tesislere çekilen demiryolu bağlantı hattı.

Kabotaj – Cabotage

Bir ülkenin kendi ülkesi içinde taşımacılık yapma yetkisini salt kendi bayrağını taşıyan taşıyıcılara vermesi.

Karayolu taşımacılığında ticarî araç sürücülerinin başka ülkelerde çalışma hakkı.

Kloz – Clause

Sigorta çeşitlerine göre poliçe genel koşullarındaki noktaları tamamlayan ve özellikle dikkat edilmesi gereken koşulları gösteren uyarılar.

Kombine Taşımacılık – Combined Transportation

Taşımanın başlangıç ve bitiş aşamalarında karayolunun kullanıldığı ve aradaki uzun mesafeli taşımanın demir, nehir, kanal veya deniz yolu ile yapıldığı taşımacılık sistemi.

Konşimento – Bill of Lading (BL)

Gönderici ile taşıyıcı arasında kuralları belirleyen ve üzerinde taşınan yükün içeriği ile ilgili bilgiler (çıkış ve varış noktaları, gönderici ve alıcı, yük cinsi ve miktarı, taşıyıcı adı vb.) bulunan yük taşıma senedi.

Küşat Mektubu

Mal sahiplerinin, beyannâmelerini düzenleyebilmek için beyandan önce eşyalarını muayene etme, numûne alma ve tartma hakkı.

Multimodal Taşımacılık – Çok Modlu Taşımacılık – Multimodal Transportation

Yüklerin, birden fazla taşımacılık (kara, hava, deniz, demir yolu, boru hattı) türünün ardışık olarak kullanılarak taşınması.

Mücbir Sebep – Force Majeure

Sözleşmelerde tarafların kendi kontrolleri dışında gelişen ve öngörülemeyen durumlardan dolayı sorumlu tutulamayacaklarına ilişkin hüküm (Örneğin deprem, sel, savaş vb.).

Nakit Devir Hızı – Cash-to-Cash Cycle Time

Yapılan satınalma harcamasının, satış geliri ile karşılanması arasında geçen süre.

NOR: Hazırlık mektubu

Dış Kaynak Kullanımı – Outsourcing

Şirketlerin kendi temel (core) faaliyetlerine daha fazla odaklanmak, mâliyetlerini azaltmak, kaliteyi yükseltmek, verimliliğini arttırmak, sabit mâliyetleri değişken mâliyetler hâline dönüştürmek, ilgili tedârikçinin uzmanlık, yatırım ve yaratıcılık gücünden yararlanmak, pazara tepki hızını yükseltmek amaçlarından bir veya birkaçından yararlanmak üzere, varolan şirket faaliyeti veya faaliyetlerinin gereğinde ilgili varlıkları ile birlikte üçüncü parti şirketlere devredilmesi süreci.

Ordino – Delivery Order

Malzeme nihaî ( limana veya antrepoya) noktaya geldikten sonra gümrükten çekilebilmesi için ithalatçıya taşıyıcı tarafından verilen belge.

Dış Ticarette altı farklı ödeme yöntemi uygulanmaktadır:

· Peşin Ödeme

· Mahsuben Ödeme

· Vesaik Mukabili Ödeme

· Mal Mukabili Ödeme

· Kabul Kredili Ödeme

· Karşı-Ticaret

· Akreditif

Bu ödeme yöntemlerinin hangisinin kullanılacağı;

1. Mal ve sektör bazında yerleşik gelenekler,

2. Alıcı ile satıcı arasındaki güvenin derecesi,

3. Ülkenin genel politikası,

4. Nakit ödeme gücü belirlemektedir.

Ölçek Ekonomisi – Economy of Scale

Yüklemenin miktarı arttıkça birim başına düşen mâliyetin düşeceğinin ifâdesi.

Özet Beyan – Manifest, Summary Declaration

İthal veya ihraç edilecek eşyanın gümrüğe geldiğini gösteren bir belge (Manifestolar taşımacılık şirketleri tarafından eşya konşimentosuna göre doldurularak ilgili gümrüğe verilir.).

Parsiyel – Partial

Bir taşıma aracı veya kabının birden fazla göndericiye tahsis edilmesi.Yükünüz bir TIR veya konteynerı tam dolduracak yeterlilikte değilse eğer, bu yol tercih edilir.

RECAP: Mutakabat Muhtırası

Reasürans – Reinsurance

Sigorta şirketlerinin, teminat verdikleri risklerin, anlaşma yoluyla önceden belirlenmiş bir kısmını, prim karşılığında başka sigorta şirketlerine devretme işlemi (yeniden sigorta).

RID: Reglement concernant le transport International ferroviare des merchandises Dangereuses par chemin de fer (RID)

Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin demiryolu ile taşınması kurallarını içeren, bu maddelerin taşınabilmesi için, araç ve sürücülerde RID belgesinin arandığı bir standart.

RO-LA Taşımacılığı – Rolling Road (ROllende LAndstrasse) (RO-LA) Transportation

Karayolu taşımacılığı ile başlayan, karayolu taşıma araçlarının vagonlara bindirilerek uzun mesafenin demiryolu ile gerçekleştirildiği ve sonunda karayolu taşımacılığı ile biten kombine taşımacılık şekli.

RO-RO Gemisi – Roll-on/roll-off (RO/RO) Ship

Karayolunda kullanılan yük araçlarını taşıyan, sözkonusu araçların tekerlekler üzerinde yürüyerek yüklendiği ve boşaltıldığı özel tip gemi.

RO-RO Taşımacılığı – Roll On-Roll Off (RO-RO) Transportation

Karayolu taşımacılığı ile başlayan, karayolu taşıma araçlarının Ro-Ro gemilerine bindirilerek uzun mesafenin denizyolu ile gerçekleştirildiği ve sonunda karayolu taşımacılığı ile biten kombine taşımacılık şekli.

SAD

Tek tip gümrük beyanı.

Serbest Bölge – Foreign Trade Zone (FTZ)

Malları gümrük geçiş iznine kadar gümrüklenmemiş konumda tutabilmek için, Birleşmiş Milletler Gümrük Hizmeti kontrolu altında, genelde liman ve havaalanlarının bir bölümüne ya da yakınına kurulmuş bölge.

Sevkiyat – Shipment

Taleplerin (sipârişlerin) belirli ölçütlere göre (sevk günü, yeri, yükleme aracı, rotası, miktarı vb.) tasnif edilerek ilgili resmî evraklarla talep edilen yerlere ulaştırmak üzere depodan çıkarılması işlemi.

Sürastarya – Demurrage

Starya süresinden sonra başlayan, yükün gemiye yüklenme veya boşaltılmasında fazladan geçen ve ödeme cezasına tâbi olan süre.

Geçici Kabul (İthalat) – Temporary Importation

Hammadde, yarı ürün veya ürün maddenin yurtdışından getirtilerek, ülke içinde farklı maddeler katarak veya katmayarak ya da üzerinde katma değerli işlemlerde (işçilik vb.) bulunarak veya bulunmayarak, yarı ürün veya ürün hâline getirilmesi ve yurtdışına çıkarılması (Bu maddelerin yurtdışına çıkarılmasında ambalaj maddesi olarak kullanılmak ve/veya üzerine monte etmek amacıyla yurtdışından getirtilecek eşya da geçici kabul rejiminden yararlanır. Sözkonusu maddelere gümrük vergilerinden tam veya kısmî muafiyet uygulanarak o ülkenin gümrük bölgesinde geçici bir süre kalması sağlanır.).

Taşıma İrsaliyesi – Delivery Note

Araç sahibinin, nakliyesini yaptığı yükün ve gideceği adresin bilgilerinin bulunduğu resmî evrak.

Taşıma İşleri Organizatörü – Freight Forwarder

Nakliye işlerinin organizasyonunu; nakliye, gümrük, depolama vd. şirketlerin verdikleri hizmetleri kullanarak gerçekleştiren şirket.

Müşterilerin taşımacılık faaliyetlerini genellikle konsolide ederek, diğer şirketlerin kaynaklarıyla birlikte gerçekleştiren şirket.

Taşıma Sözleşmesi – Contract of Carriage

Gönderici ve taşıyıcı arasında imzalanan; taşınan mal, taşıma koşulları ve taşıma ücreti konusundaki ayrıntıları içeren sözleşme.

Tedarik Zinciri (Supply Chain)

Tedarik zinciri, ürün veya hizmetlerin ürün yaşam döngü süreçlerini kapsayan ve ham maddeden yola çıkıp son müşterinin eline ulaşana kadar geçen operasyonların, bilgi akışının, fiziksel dağıtımının ve alışverişin bütününü içeren bir sistemdir.

Mal ve hizmetlerin tedarik aşamasından, üretimine ve nihai tüketiciye ulaşmasına kadar birbirini izleyen tüm halkaları kapsar. İş süreçleri açısından bakıldığında, tedarik zinciri; satış süreci, üretim, envanter yönetimi, malzeme temini, dağıtım, tedarik, satış tahmini ve müşteri hizmetleri gibi pek çok alanı içine almaktadır.

Bir ürünün ilk maddesinden başlayarak, tüketiciye ulaşması ve geri dönüşümünü de içeren tüm süreçlerde yer alan tedarikçi, üretici, distribütör, perakendeci ve lojistikçiler den oluşan bir bütündür.

Bkz : http://lojistikci.blogspot.com/2012/02/tedarik-zinciri.html

Tersine Lojistik – Reverse Logistics

Müşteri/müşterilere yapılan teslimat sonrasında iade, boş kap dönüşü, hurda vb. nedenlerle malların ve/veya paketleme malzemelerinin müşterilerden orijin noktalarına veya belirlenmiş diğer noktalara, yeniden kullanım, onarım, yenileme, yeniden üretim, geri dönüşüm, imha vb. amaçlarıyla geri götürülmesi.

Tek Pencere

Bir ülkenin sınırında muayene edilen taşıt diğer ülkelerde muayene edilmez.

Tesellüm – Receving

Malzemeyi teslim eden yetkili personelden, malın, firma yetkilisi tarafından teslim alınma işlemi (belgelendirilmiş teslim alma işlemi).

TIR Anlaşması – TIR Convention

The Convention on International Transport of Goods under Cover of TIR Carnets; International Road Transport Convention

Birleşmiş Milletler Teşkilatı bünyesindeki, Uluslararası Nakliyat Birliği (IRU) tarafından 15 Ocak 1959 tarihinde Cenevre’de imzalanan bir anlaşma (Bu anlaşma, ile ülkeler arası ticarî eşya naklinde gümrük formaliteleri basitleştirilmiş, Türkiye bu anlaşmayı 1961′de kabul etmiş, 1966′da uygulamaya almıştır.)

TIR Karnesi – TIR Carnets

1959 yılında Cenevre’de imzalanan TIR sözleşmesine (Transit International Routier) üye olan ülkeler arasında uluslararası taşımacılık yapan araçlar için kullanılan belge.

TRACECA – TRAnsport Corridor Europe Caucasus Asia

İpek Yolunun yeniden canlandırılması amacıyla bir Avrupa-Kafkasya-Asya çok modlu taşımacılık koridoru oluşturmak için 12 ülkenin yaptığı çok taraflı temel anlaşma.

Üçüncü Parti Lojistik – Third Party Logistics (3PL)

Müşterilerinin lojistik faaliyetlerini (öncelikle taşıma ve depolama) üstlenen ve konusunda uzman olan lojistik şirketler (Birinci parti ifâdesi ile satıcı şirket, ikinci parti ifadesi ile alıcı şirket, üçüncü parti ifadesi ile ise satıcı ve alıcı şirketler arasındaki bâzı hizmetleri üstlenen şirket kastedilmektedir). 

 Bkz:  http://lojistikci.blogspot.com/2012/12/3-parti-lojistik-3pl-ve-4-parti-lojistik.html

Ulaştırma Bakanları Konferansı (UBAK) – European Conference of Ministers of Transport (ECMT)

Üye ülkeler arasında uluslararası taşımacılığın sosyal boyutlarını da kapsamı içine alarak, taşımacılığın daha güvenli ve çevre standartlarına uyumlu filolarla, ekonomik ve teknik olarak etkin ve hızlı bir şekilde yapıldığı bir bütünleşik taşıma sisteminin oluşturulması amacıyla kurulan, Türkiye’nin de kurucu üye olarak bulunduğu devletler arası bir organizasyon.

Uluslararası Denizcilik Örgütü – International Maritime Organization (IMO)

Denizcilik sektörüne yönelik düzenlemeler konusunda uzlaşma oluşturmaya çalışan bir Birleşmiş Milletler organizasyonu.

Yeşil Lojistik – Green Logistics

Tüm lojistik faaliyetlerin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini ölçen ve en aza indirmeye çalışan yaklaşım.

Zeyilnâme – Supplement ; Supplementary Policy

Sigorta poliçesinin yürürlükte bulunduğu dönem içerisinde oluşan değişiklikleri belirtmek için.